Chondoni Amidzi

Ukiamba maira ga Kigiriama, bai ni suthu umuhadze Konjo wa Kholio. Ndiye chamani kwa ufuti kwenye ga mautu. Kabahathisa; ni ‘kwe’ na ‘kwe’ kare! Sikiza thuwe dza uno wira uifwao ‘Nyama ya kun’vun’va’. Nyama ya kun’vun’va Nyama ya kun’vun’va ni ya kun’vun’va Ikangizwa vitunguu kumi lazima indanuka kuvunda  Nahenza nikueleze umanye  we mche mudzomba  Umurio wagoma  Richira ahoho  Bi Sirya were akinona  Angwiringwiri  Anahenza nipige muhuri  La mwenye tsenzi  Sina time yakugolola  chuma cha kapindi Bandari rirovulwa mufuko sihumira Kakuna henzo ra lazima  Mwenehu adzakala kinyanya muche Kiremba anafitsa nyuwi  Malindi wakudza  aboronge ahoho

Wira wa msego udzahenda mitsare; sirahisi kuwona kaheri.  Ela haho miaka ya sabini, themanini na hatha tisini, be were msego ndiwo wenye. Ngoi mbomu wa kwa msego were aifwa Katungwa (fusimone kaheri). Mgiryama yuyu were ni mutu na vituzhe kamare, mana were aremera nundu ho poti. Agiryama maamba ‘mutu yulikwa mbirani’; ela ndhumo ii kaizizire mtu dza Katungwa kudzilika mwenye bule. Namba 14 waimba  wira iye uifwao ‘Ninangulu’. Kivunyo sana bai.  Ninangulu Ninangulu Bi Konde Nazazigira mwenye mwiri wangu Mudzanimena ache  Mudzanimena we  Mukanimena ni bule  Mundatsoka Bi Konde mimi narya kibunda changu Ninwi munahenza kunimenawe Agiriama vizho kavindakala Mulungu kauzhenzi  Ninamera masharubu Mwana wa Konde Nzoni mdze mulole mugaone Munambire mundamanya Ikikala kadzanitsoma nagarichira tha gakale mabomu Nashukuru mwaka ni uu ndakala siriha kodi ya nyumba ...

Mara nyingine thabu inadima ikakuthuwa thu kare hatha kala mutu unathuwa rako. Angine nikuamba ni kiso kii. Here wakathi unabigilika kurisa anao, gonya unabgwirwa ni kesi tha unashangaa, nakosani mino mwana Mgiriama ? Ndiwo uvoro uthalwao kwenye wira uifwao 'Gabambanyeni', wa Bamba mkonyonyo namba 2. Gabambanyeni we Bikatana Gabambanyeni manji gasikale Nabujwa ni kanga Kanga makala manafukula Nahega kanga nagwira ng'ombe Ng'ombe yakala ni ya Mgala Gabambanyeni we Bikatana Gabambanyeni manji gasikale.

Azungu manaziha 'proverbs'. Adzomba manaziha 'methali'. Agiryama je? Ziifwa dharira. Haha nakupa baadhi ya dharira za Kigiriama. ​ 1. Kulungu moga achimbiza pembeze. 2. Kulungu airi mana mizungu  3. Bombokele izazigwa na kadziloni  4. Muyu uvungwa ni mtsatsa  5. Mjeni ana vanga  6. Dzulo rina nguvu  7. Muvi wa muinza ni mure na mfuti  8. Aitsumaye na sikiro kaindaivuka shuthi alahe  9. Ng'ombe ilagwa ni chala cha mwenye  10. Kombo ya kanwa igololwa ni kanwa  11.Ushaha wa mulamba ni kuuka uka  12.Chela ni kwa ani mavela  13. Tsi kaiangwa songerako  14. Nguvu ya madzi ni mawe  15.Wakuhuhira ni mkalala si khongoo  16. Ng'onzi yangizwa kisimani ni mwanawe  17. Ng'onzi kailacha hadhi inye  18. Kamukira khakaguluka moho  19. Uha use luhore kaufumaga tha balazi 20. Mtsai wa mudzini aminya mapema.  21. Mwana wa mwanziyo ni wako  22. Mwanza kaubwirana ...

Rero nakupakupa mistari ya wira uifwao Koma ya Kadii wa Bimninga  wa "Kingi wa Mtamwi", dza vizho adzihazho iye mwenye Jenereta Mngoma. Ni wira unifahizao sana na unipao mafikirio manji kuhusu thabu ambazo mutu unadima ukazipata kwa sababu ya milimo ya akare a kwako. Kiufuti, Jenereta Mngoma anamalikana ahale uganga wa ameye, naye kathayari bai. Sindakuthalira manji, shoma mwenye gonya uumale uusikize. Koma naihasa Kadii wa Bimninga  Naihasa mama nikale mzima Koma naihasa mwana wa Bimninga Kithumacho nihase simba mimi wa mtamwi sipata utsinzizi Jenerata Mngoma Dzakala siku zizi nandoso mbaya Mngoma naona ndoso be za uganga Na nikiika kitswa utsinzizini  kunadza mwanamche mtu mzima adzihika nyungu be, nyungu ya mtsanga Na anamihi minji miziji na makodza wee Anakakoba kathithe kenye kathele silver tuhu Aamba bwira be uganga wa ameyo Simba Mngoma uganga wa ameyo Kadii wa Bimninga Akiniamba vizho naamba tsenzi, hebu tsenzi tsenzi mihiiyo bing...